Een Zero-Sum-Game

Het is een hele kunst om te kunnen ‘pakken’ waar het mis gaat in processen van samenwerken en organiseren. We horen dat vaak zo: ‘Er is iets aan de hand, maar ik krijg mijn vingers er niet goed achter’ of’ ‘Ik voel aan alles dat het fout zit, maar ik kan niet verwoorden waar ‘m dat nu precies in zit.’ En soms wéét je het ook echt niet!

In ons boek ‘Proceskunde, een pleidooi voor werken met aandacht’ uit 2016 werken we vijf ‘procesdimensies’ uit. Dit zijn vijf ‘brillen’ waarmee je naar samenwerkingen kunt kijken. Telkens is dan de vraag ‘Wat zie je als je naar ‘proces’ kijkt als….’

·       Wat zie je als je naar proces kijkt als beweging?

·       Wat zie je als je kijkt naar proces als persoonlijke ervaring?

·       Wat zie je als je naar proces kijkt als interactie?

·       Wat zie je als je naar proces kijkt als ruimte?

·       Wat zie je als je naar proces kijkt als verbondenheid?

Door verschillende procesdimensies te onderzoeken is beter te ontdekken waar het eigenlijk op vast zit.

Een voorbeeld

In het voorjaar waren we in gesprek met het Raad van Bestuur van een ziekenhuis. De gesprekken tussen deze bestuurders over belangrijke strategische beslissingen voor het ziekenhuis verliepen stroef en leidden tot frustratie. De sfeer ging snel achteruit; conflict lag op de loer.

We zetten de bril op van ‘proces al ruimte’ en vermoedden dat deze beslissers zichzelf ergens aan het begrenzen waren. Ze verkleinden hun eigen ruimte. Zo’n grens wordt meestal heel onbewust getrokken. Deze bestaat uit vooronderstellingen over ‘de Ander’, uit persoonlijke ideologische opvattingen en uit aannames wat in dergelijke gesprekken ‘de goede manier’ is. Dit is niet ‘verkeerd’ of slecht: iedereen doet de hele dag aannames over hoe de dingen (horen te) gaan, wat samenwerken eigenlijk is en wat anderen daarover kunnen denken. Gelukkig maar! Je kunt nu eenmaal niet alles in het (werkzame) leven benaderen alsof het helemaal nieuw is. Onze aannames over hoe, wat, waar, wie en wanneer zijn namelijk ook een smeermiddel in samenwerkingsprocessen. Toch kan het in een situatie als deze heel verhelderend werken om samen te zoeken naar die ene aanname die begrenst; een aanname die de ruimte inperkt en het gevoel geeft dat de samenwerking vastloopt.

Bij het bestuur van dit ziekenhuis bleek het een ‘Zero-Sum-Game’ aanname te zijn. Kort gezegd: ‘We hebben een vast budget dat maar één keer uitgegeven kan worden. Als ik een plan heb, zal dat vanzelfsprekend betekenen dat het plan van een ander niet door kan gaan. Deze zullen dit daarom waarschijnlijk gaan torpederen. Ik zet dus alle zeilen bij om te zorgen dat mijn plan voorrang krijgt.’

Als de bestuursleden allen dit idee hebben, is het een aanname die van elk gesprek een onderhandeling maakt. In onze samenwerking met dit ziekenhuis hebben we de bestuurders gevraagd te experimenteren met een aanname die verschilde van de oude. Begin met het zo volledig mogelijk bespreken van de verschillende plannen en ideeën. Kijk vervolgens waar die, soms op heel verrassende wijze, met elkaar een overlap hebben en ga daarna pas nadenken over de verdeling van de budgetten. De plannen staan dan niet los van elkaar, maar ‘schuiven’ misschien in elkaar.

En dat bracht beweging. In de woorden van één van de bestuurders: “In de gesprekken met mijn collega’s zat ik vooral te fantaseren over welke tegenwerking de ander zou geven. Sinds gisteren heb ik dat idee van schaarste en krapte losgelaten. We verrassen elkaar: we kijken eerst hoe het wél kan. We komen dan op soms hele basale oplossingen, zozeer dat we ons zelf soms schamen: Hoe konden we dát over het hoofd hebben gezien?

Laat er geen misverstand over bestaan: Nog steeds kan niet alles. Maar de manier waarop we dat onderzoeken en onze keuzes uiteindelijk maken, gaat wel in een heel andere verstandhouding dan daarvoor. Alleen dat is al winst!”

Wil je ook kennismaken met het proceskundige perspectief?

Op woensdag 2 november tussen 10.00u en 12.00u verzorgen wij een Online introductieworkshop ‘Proceskunde, werken met Aandacht’. Voor ieder die als leider of adviseur werkt in organisaties of complexe stakeholders-netwerken. Ook geïnteresseerde collega’s zijn welkom om mee te doen.

Tijdens deze ochtend krijg je een introductie op de kijk en een eerste oefening en handreiking in deze precieze aandacht voor jouw werkpraktijk. Deelname kost € 35,–. Je krijgt daarvoor een link naar de online-sessie.

Ook ontvang je het boek ‘Proceskunde, een pleidooi voor werken met aandacht’.

Heb je interesse? Mail dan naar Barbaravandersteen@wenders.nu

Ook geïnteresseerde collega’s zijn welkom om mee te doen.

Wil je meer informatie over de leergang Proceskunde, lees dan hier verder.

Hartelijke groet,

Aart Goedhart, Barbara van der Steen, Heli Penz en Anna Stutje